Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Tüze, sosyete süresince insanların filvaki ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene çekmek, içtimai ömürın gerçekleşmesini sahip olmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin mukabilsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kesinlikle esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanların hâl ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte hukuk, beşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tip, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birhayli düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten içtihatlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini sahip olmak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların hepsidür. Elan geniş bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş içtimai yaşlakin düzenidir. Tüze Lafız Fehvaı Tüze kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğkoca “ah’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na gereğince hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Fen Fehvaı Tüze dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir tanılamam yapılamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sayfa yer kısmına Özel Tüze, kişiler ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun sarrafiyelıca madun dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik ülke tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Tüze kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun haysiyet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle misal nitelikteki umum durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze yerında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve vakıf cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, fırka mantinota; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları kadar derece derece hukuk dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal içtihatleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun uygulama amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile sosyete süresince yaşayan insanların, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun yapısından kaynaklanan ihtiyaçlarını mukabillamaya çallıkışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni ömürın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun natürel yapısına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına münasip başlamak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile sınırlıdır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile belirli bir organize şeşna aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanılamamıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet fehvaında kişisel bir özelliği deyimler. Nefer her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni yöneltmek uğrunda sabah akşam ve bileğmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe kavramı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk yerında hukuki haysiyet olarak kavil konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekermiş kurallar umumü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve tutunmak yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Tüze bir sosyete düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğmeslektirmeyi meşrulaştırmak yürekin her vakit adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta mukabilmıza yerleşmiş hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk fehvaında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut hukuk düzenlerinin namına münasip olup olmadığı açısından bir haysiyet ve istimara ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve olumsuz mukabillıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşlakin uyacak, hem bile bu içtimai ömürın amerikan barış süresince sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamaya çallıkışacaktır.